Ο ρωμαϊκός νόμος αποτέλεσε τη βάση της νομοθεσίας για όλους τους αρχαίους πολιτισμούς και στη συνέχεια έγινε το θεμέλιο στο οποίο διαμορφώθηκε η νομική σκέψη των λαών της Ρωμανο-Γερμανικής ομάδας που κατοικούσε στην ηπειρωτική Ευρώπη. Μέχρι τώρα, είναι υποχρεωτικό αντικείμενο σπουδών σε σχετικά πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, με ιδιαίτερη φιλοσοφική, ιστορική και πολιτιστική σημασία.
Ο ηγετικός ρόλος στην ανάπτυξη του ρωμαϊκού νόμου έπαιξαν οι νόμοι των XII πινάκων. Αποτελούν το πρώτο σύνολο γραπτών κανόνων που διέπουν σχεδόν όλους τους τομείς της ζωής στην αστική κοινότητα.
Έτσι, ειδικότερα, οι νόμοι των XII πινάκων καθορίζουν την οικογένεια, την κληρονομιά, τις σχέσεις ιδιοκτησίας και χρήματος, τη διαδικασία για τη διεξαγωγή δικαστικών διαδικασιών, καθώς και τιμωρίες για εγκλήματα που διαπράχθηκαν.
Η ιστορία της εμφάνισης
Η περίοδος δημιουργίας των νόμων των XII πινάκων θεωρείται ότι είναι το μέσο του V αιώνα π.Χ. ε. Σύμφωνα με τη γενικά αποδεκτή εκδοχή, δύο επιτροπές συμμετείχαν στη σύνταξη του κώδικα κανόνων. Η πρώτη σύγκληση, η οποία απαρτίζεται αποκλειστικά από πατριώτες, προετοίμασε δέκα κανόνες βασισμένους στη μελέτη του ελληνικού νόμου που δεν ικανοποιούσε τις ανάγκες του πληθυσμού της Ρεβέ, που προκάλεσε έντονη πολιτική σύγκρουση. Ως αποτέλεσμα, ένα χρόνο αργότερα δημιουργήθηκε μια δεύτερη επιτροπή, η οποία περιελάμβανε εκπροσώπους της μη προνομιούχης τάξης, η οποία συμπλήρωσε τον κώδικα με δύο ακόμη διατάξεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το όνομα "Νόμοι των XII πινάκων" εμφανίστηκε λόγω του γεγονότος ότι τα κείμενα των νομικών κανόνων ήταν χαραγμένα σε ειδικά ξύλινα (σύμφωνα με κάποιες πηγές - χάλκινα) σανίδες που τοποθετήθηκαν στην κεντρική πλατεία (forum) για δημόσια προβολή. Θεωρήθηκε ότι κάθε πολίτης ήταν υποχρεωμένος να θυμάται τον κώδικα από την καρδιά του, όχι να παρακάμπτει τις υποχρεώσεις του εξαιτίας της άγνοιας του νόμου, που ήταν να υπηρετεί την ευημερία και την τάξη στην πολιτεία. Επιπλέον, η νομολογία θεωρήθηκε υποχρεωτικό μέρος της κοσμικής εκπαίδευσης και διδάχθηκε στα σχολεία σε παιδιά.
- Σας συμβουλεύω να διαβάσετε: Ρωμαϊκό Φόρουμ
Τα πρωτότυπα των νόμων των XII πινάκων δεν έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι χάθηκαν κατά την εισβολή των Γαλατών τον 4ο αιώνα π.Χ. ε. Ωστόσο, το κείμενο του κώδικα ή, μάλλον, ορισμένες διατάξεις από αυτό, αναπαράχθηκαν και συστηματοποιήθηκαν στα έργα πολλών Ρωμαίων συγγραφέων, μελετητών και πολιτικών, με τη μορφή ακριβών εισαγωγικών και ελεύθερων αντιγράφων.
Γενικό χαρακτηριστικό
Οι νόμοι των XII πινάκων αντανακλούσαν το επίπεδο της νομικής συνείδησης της αρχαίας ρωμαϊκής εποχής. Παρά τη διατήρηση κάποιων υπολειμμάτων των πατριαρχικών κοινοτήτων, οι Πλευβοι έλαβαν επίσημη ισότητα με τους πατριάρχες στις διαφορές. Όταν υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους, για οποιονδήποτε πολίτη, ανεξάρτητα από το φύλο και την τάξη, έγινε δυνατή η καθοδήγηση από το γράμμα του νόμου και όχι από τα συντηρητικά αρχαία έθιμα.
Η δικαιοσύνη έχει γίνει το υψηλότερο πρότυπο. Ένας δικαστής που καταδικάστηκε για δωροδοκία υπέστη τη θανατική ποινή. Ομοίως τιμωρήθηκε για ψευδαισθήσεις και δυσφήμιση. Το νέο σύνολο κανόνων ανακάλεσε ειδικά προνόμια, ιδίως για τη διατήρηση της ισότητας, το κόστος της ταφής ευγενών ήταν περιορισμένο. Ταυτόχρονα, οι γάμοι μεταξύ των πολιτών και των πατριώτες παρέμειναν απαγορευμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα και επιτράπηκαν μόνο το 445 π.Χ.
Ιδιαίτερη προσοχή στους νόμους δόθηκε στις πατριωτικές πτυχές. Η προδοσία των συμφερόντων της Ρώμης, υπό οποιαδήποτε μορφή, καταδικάστηκε αυστηρά και απείλησε τον προδότη στην πατρίδα με σωματική βλάβη.
Οι νόμοι των ΧΙΙ πίνακες απεικονίζουν τους μηχανισμούς σύναψης συναλλαγών, συμβολαίων και μεθόδων επίλυσης οποιωνδήποτε περιουσιακών διαφορών. Η ιδιωτική ιδιοκτησία της γης ήταν περιορισμένη και πολύ θολή: η αγορά και η πώληση, η δωρεά και η κληρονομιά έπρεπε να ελέγχονται από την κοινότητα και μόνο οι πολίτες θα μπορούσαν να κατέχουν και να διαθέσουν εκτάσεις.
Ταυτόχρονα, ο Ρωμαίος, ο οποίος εργάστηκε για δύο χρόνια στο ακίνητο οικόπεδο, του δόθηκε το δικαίωμα να την αναλάβει. Η παράβαση της περιουσίας του άλλου ή η αποφυγή της εξόφλησης του χρέους τιμωρήθηκε αυστηρά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο ο επικεφαλής της οικογένειας θα μπορούσε να διαθέσει το ακίνητο, το οποίο ήταν και ηχώ της αρχαϊκής κοινωνίας. Σύμφωνα με τους νόμους των XII πινάκων, ήταν προικισμένος με απεριόριστη εξουσία σε όλα τα νοικοκυριά, συμπεριλαμβανομένων της συζύγου, των παιδιών και των εγγονιών του. Έτσι, μακριά από κάθε ελεύθερο άτομο απολάμβαναν πλήρως αστικά και πολιτικά δικαιώματα.
Ενδιαφέροντα γεγονότα
Ορισμένες διατάξεις των Νόμων XII των πινάκων φαίνεται, από την άποψη της νεωτερικότητας, περίεργες και μάλιστα άγριες. Έτσι, μεταξύ των κανόνων που ήταν ιδιαίτερα σκληροί είναι οι εξής:
- Τα βρέφη με παραμορφώσεις ή τραυματισμούς είχαν τη δυνατότητα να σκοτώσουν κατά τη γέννηση.
- Η ηλικία για το γάμο καθορίστηκε: 12 χρόνια για τα κορίτσια και 14 για τα αγόρια.
- Οι νεκροί απαγορεύτηκαν να θάψουν ή να καούν στην επικράτεια των αστικών περιοχών.
- Τα θηλυκά άτομα, ακόμη και όταν γηράσκονταν, θα έπρεπε να έχουν κηδεμονία. Μια εξαίρεση έγινε μόνο για ιέρειες από το σεβασμό για την υψηλή θέση τους.
- Ο επικεφαλής της οικογένειας είχε το δικαίωμα να πουλήσει γιους.
- Μετά το γάμο, η κόρη στερήθηκε της ευκαιρίας να κληρονομήσει την περιουσία του πατέρα της.
- Με τη συγκατάθεση των συγγενών, ο σύζυγος μπορούσε να οδηγήσει τη γυναίκα του έξω από το σπίτι, να τον δώσει σε δουλεία χρέους ή να πάρει τη ζωή του.
- Η προίκα της νύφης έγινε μέρος της οικογενειακής περιουσίας, την οποία δεν μπορούσε να απορρίψει μετά το γάμο.
- Η δίκη δεν θα έπρεπε να διήρκεσε περισσότερο από μία μέρα, ενώ απαγορευόταν να αποφεύγει τις διαφορές ακόμη και σε περίπτωση ασθένειας.
- Η δολοφονία ενός κλέφτη που πιάστηκε τη νύχτα σε μια περιοχή του εγκλήματος θεωρήθηκε νόμιμη πράξη.
- Η ατυχής μοίρα περίμενε τους κακούς οφειλέτες: τους επιτράπηκε να τους κόψουν δημόσια σε κομμάτια.
- Η καταστροφή μιας άλλης καλλιέργειας θεωρήθηκε μια τρομερή αμαρτία και τιμωρήθηκε σκληρότερη από το να σκοτώσει κάποιον.
- Η θανατική ποινή απειλούσε εκείνους που σκόπιμα παραμελούσαν όρια στο έδαφος.
- Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας ελεύθερος πολίτης που διέπραξε ένα έγκλημα έλαβε την ευκαιρία να αποπληρώσει και οι δούλοι και οι ξένοι ήταν υπεύθυνοι για τις πράξεις τους.
Και τι νομίζετε, ποιοι από τους ρωμαϊκούς νόμους θα ήταν σχετικοί στην εποχή μας;
